Tá focal againn

Ceapaim go bhfuil untranslatable words (mar atá san alt seo ar Broadsheet) an-suimiúil.

Agus focal Gàidhlig; sgimilearachd, a dhéanann cur síos ar dhaoine drochbhéasacha a thagann chuig do theach agus tú ag ithe dinnéir.

Rinne Dennis ar Nótaí Imill liosta gearr a thug spreagadh dom:

Irish has a wordfor it! Aon fhocal amháin. Tá na focail seo le fáil in Foclóir Gaeilge-Béarla. Thóg mé gach sainmhíniú ón bhfoclóir céanna, focal ar fhocal gan athrú ar bith.

Agus dar ndóigh, bíonn a leithéid ar fáil go flúirseach sa Dineen.

Ba bhreá liom dá mbeinn na focail iontacha sin le cloisteáil níos minice sa chaint. Rinne mé íomhánna de cúpla focal ón liosta ar Nótaí Imill, le daoine (mise san áireamh) a spreagadh chun iad a úsáid.

An bhfuil aon ghá focal nua a cumadh i gcomhair do-rag (mar atá ar Tupac, thíos) nuair atá an focal buadán againn? Hmm.

Ba bhreá liom na focail is fearr libhse a chloisteáil, céard iad?

Dán – Bronntanas

Tagann an focal dán i nGaeilge (agus dàn sa Ghàidhlig) ón Ind-Eorpais dōn, ón bhfréamh dō.

Ciallaíonn an focal dán bronntanas.

Gan dul isteach ar an iomarca, is é Dán Díreach a bhí á staidéar agam nuair a d’fhoghlaim mé é seo. Chum na filí dánta ar son a bpátrún agus fuair siad íocaíocht ar ais trí bronntanas a fháil. Bhíodh malartú eatarthu sa bhealach sin.

Tá an fréamh céanna le feiscint (ag teacht tríd an ón Laidin donus) in donation i mBéarla, agus chomh maith leis sin tá na focal pardon, agus dowry (spré) gaolta leis.

Tá an focal dawn acu sa Bhreathnais ach níl an bhrí bainteach le bronntanas fisiciúil. Is é ‘bua’ nó ‘talann’ an bhrí atá leis, i. ‘bronntanas ó Dhia’ cineál rud.

Mar fhocal scoir; tamall ó shin léigh mé Memoirs of a Geisha, agus sa leabhar is é danna an téarma a nglaoitear ar fear atá ina phátrún ar Geisha éigin. Feicim anois go bhfuil sé ag teacht ón bhfréamh céanna, ón Sanscrait dāna.

 

Grá agus Crá!

Lá Fhéile Vailintín faoi mhaise daoibh! Tá alt scríofa agam anseo faoin lá.

Bhí mé ag smaoineamh faoi grá agus crá … nach bhfuil sé fileata go bhfuil siad chomh cosúil lena chéile…

Nuair a bhí mé ag caint faoi sin do m’athair, thosaigh sé ag déanamh trácht ar crawthumpers ach ní fios go baileach dom cárbh as a tháinig an téarma sin. Éinne? 

An nasc idir Bart Simpson agus an Ghaeilge.

D’ainmnigh Matt Groening The Simpsons uilig  i ndiaidh a chlann féin – seachas Bart. Toisc go mbíonn Bart dána i gcónaí, bheartaigh sé anagram den fhocal ‘brat’ i Béarla a usáid. Ana-mhaith, dar leat, ach cén nasc atá leis sin agus an Ghaeilge?

Beidh orainn breathnú ar stair an fhocail ‘brat’.

Is focal ó Shasana ‘brat’ agus sa lá atá inniu ann déanann sé cur síos ar páiste dána. Bhíodh sé in úsáid, áfach, i gcomhair páistí  a bhíodh i mbun déirce (ag lorg airgid) toisc gur minic a bhíodh  ‘bratt’ orthu – focal sa Sean-Bhéarla leis an mbrí ‘cloak’.

Is dócha gur léir duit anois go bhfuil fréamh an fhocail sin sa Ghaeilge toisc go bhfuil sé fós in úsáid againn go mion minic!

Carghas tosaithe!

Ní bheidh mé ag déanamh tada don Charghas, an bhfuil éinne agaibh? Is maith is cuimhin liom a bheith óg agus ag ceapadh go mbeadh Dia an-fheargach liom má bhris mé mo ghealltanas. Anois, áfach ceapaim go mbeadh Dia an sásta go bhfuil mé sásta agus nach é sin an rud is tábhachtaí? (GÓA)

 

An rud eile atá go mór i mo chuimhe faoi Charghas ná an Bosca Trócaire. Bhíodh i gcónaí ceann (nó cúpla ceann) againn sa bhaile agus chuirfinn mo bhoinn chopair go léir isteach do na páistí bochta san Afraic. I mbliana tá an Bosca Trócaire ag ceiliúradh 40 bliain ar an saol! Is féidir leat ceann a ordú anseo. 

Dúirt mo léachtóir inne go dtagann an focal “Trócaire” ó “Trúag”+”cara”, ón Luath-Ghaeilge. Trúag = trua/truamhéalach, agus cara = grá/cairdeas. Mar sin trúag+cara= grá don duine atá trualmhéalach.

Bíonn sona sásta théis sanasaíocht! YUPPPP…. dúirt mé é.